جایگاه فهم مردم در حکومتِ علی (ع) و در سلطنت معاویه

امروز درخواست نظرخواهی از مردم ، احترام به آراء آنان ، بازگذاشتنِ دریچه های فهم و آگاهی جامعه و ترتیب اثر دادنِ به افکار عمومی و حساسیت آنها به سیاست ها و اشخاص، - یکی از دریچه های حقانیت حکومت ها ؛ اعتبار داشتنِ "فهم مردم" در نزد حاکمان است.

گاهی یک حاکم و یا دولت از "فهم مردم" استقبال میکند و با احترام آن را میپذیرد و گاهی هم یک حاکم و یک دولت تمام اراده خود بر "عدم فهم مردم" و بی اعتباری آن قرار می دهد.

این دو نوع حکمرانی در فاصله کوتاهِ زمانی ، یکی در کوفه و دیگری در شام قابل مشاهده است؛ امام امیرالمومنین (ع) با کمال تواضع و رعایت حقوق فرهنگی و اخلاقی مردم اجازه رسیدن اخبار و ارتقاء فکری جامعه را در دستور کار دارد.

شاگردان صحابیِ پیامبر ؛ عبدالله بن مسعود، در آغاز جنگ صفین پیش حضرت آمدند و گفتند: ما با لشکر شما حرکت می کنیم، اما در مکانی نزدیک بصورت جداگانه اردو می‎ زنیم و از ورود به جمع شما دور خواهیم بود تا در کار شما و اهل شام نگریسته و نهایتاً ببینیم کدام حق است و کدام باطل؟ حضرت امیرالمومنین (ع) با استقبالِ ستودنی این نظریه را پذیرفت و آن را علامت فهم دین و دانش به سنت معرفی نمود و تاکید کرد هر کسی به این پیشنهاد راضی نباشد جائر و خائن است: مرحباً و اهلاً، هذا هو الفقه فی الدین و العلم بالسنه؛ من لم یرض ب