ماهیت جنبش های اخیر خاورمیانه: اسلامی یا سکولار؟ - بخش دوم و پایانی دموکراتیزاسیون غیر سکولار و نئواسلام گرایی

در نتیجه جنبش های اخیر خاورمیانه نشان دادند که نه تنها دموکراسی متضمن سکولاریسم نمی باشد، بلکه دموکرات ها لزوما لیبرال نمی باشند.

- (Hoffman & Jamal,2013: 10) آمار های جدول بالا نشان می دهد که تفسیر ایدئولوژیک از جنبش های اخیر در خاورمیانه به ویژه تونس، چندان پاسخگوی ماهیت کنش های جمعی نمی باشد.

بدین ترتیب، تلقی جنبش های اجتماعی خاورمیانه به عنوان کنش جمعی اسلامی یا سکولار، رویکرد تقلیل گرایانه و جانبدارانه می باشد.

در واقع، جنبش های سیاسی اخیر در خاورمیانه، منجر به رشد ارزش های دموکراتیک گردیده است که نه به عنوان محصول دموکراسی غربی، بلکه برآیند دگردیسی های اجتماعی و فرهنگی در عصر جهانی شدن می باشد.

تاریخ سیاسی جدید تونس به رهبری حبیب بورقیبه[13](1987-1956) و تحت حمایت حکومت های غربی پس از استقلال این کشور برنامه تهاجمی سکولار سازی و مدرن سازی را پی گرفت.

حکومت دادگاه های شریعت را ملغی نمود، زیتونا (مرکز معروف آموزش اسلامی) را بست، حجاب زنان را ممنوع اعلام کرد و موقعیت علما را تضعیف نمود.

(Esposito,1999:161) جان اسپوزیتو خاطرنشان می سازد که برای بورقیبه اسلام مظهر گذشته و غرب تنها امید تونس برای آینده مدرن محسوب می شد .